Dopuszczalność rozwodu w sytuacji choroby małżonka, a zasady współżycia społecznego.

         W obecnym stanie prawnym pozytywne przesłanki dopuszczalności rozwodu reguluje przepis art. 56 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zgodnie z którym „jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód”. Jednakże jak wynika z art. 56 § 2 k.r.o., mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny jeżeli orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W przywołanym przepisie uregulowana została sytuacja szczególna, kiedy żądanie rozwodu z uwagi na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego może zostać oddalone mimo wyrażenia zgody na rozwód przez małżonków. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku poważnej choroby jednego z małżonków.

          Zasady współżycia społecznego stanowią w prawie polskim klauzulę generalną, są normami pozaprawnymi, regułami postępowania o podłożu aksjologicznym, odwołującymi się do powszechnie uznanych wartości, zasad moralnych, zasad słuszności. Chodzi więc  o takie normy, które podlegają zmianom wraz z kształtowaniem się powszechnie akceptowanej w społeczeństwie hierarchii wartości.

          Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 18 marca 1968 r., sygn. akt III CZP 70/66 wskazał, że „mimo całkowitej i nieodwracalnej martwoty związku małżeńskiego oraz mimo braku innych przesłanek negatywnych – zasady współżycia społecznego przemawiają przeciwko rozwodowi. Sytuacje takie mogą mieć miejsce zwłaszcza wtedy, gdy z zasadami tymi nie dałoby się pogodzić rażącej krzywdy, jakiej doznałby małżonek sprzeciwiający się żądaniu rozwodu, albo gdy przeciw rozwodowi przemawiają poważne względy natury społeczno-wychowawczej, które nie pozwalają na to, by orzeczenie rozwodu sankcjonowało stan faktyczny powstały na tle złego traktowania i złośliwego stosunku do współmałżonka albo innych przejawów lekceważenia instytucji małżeństwa i rodziny lub obowiązków rodzinnych”.

          Sąd Najwyższy wskazał ponadto, że kwestię niedopuszczalności orzeczenia rozwodu należy rozpatrywać poprzez zastosowanie zasad humanitaryzmu z uwzględnieniem sytuacji małżonków, ich wieku oraz stanu zdrowia, które będą charakteryzować warunki życiowe małżonków. Rozpoznając sprawę o rozwód sąd bada zarówno przesłanki negatywne jak i pozytywne do orzeczenia rozwodu, biorąc pod uwagę czy strona powodowa nie krzywdzi strony pozwanej. Przepis ten pełni więc funkcję kontrolną, której celem jest zapewnienie ochrony drugiemu małżonkowi. W sytuacji kiedy jeden z małżonków jest poważnie chory ciężko jest uznać, że orzeczenie rozwodu będzie dla niego dobre i korzystne.

          Kodeks rodzinny i opiekuńczy w przepisie art. 23 wskazuje, iż małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Niniejsza regulacja ma ważne znaczenie szczególnie w trudnych sytuacjach życiowych, które mogą nastąpić w małżeństwie, między innymi takich jak choroba jednego z małżonków. Przywołany przepis wskazuje ponadto, iż małżonkowie są obowiązani do wzajemnej pomocy. Wytoczenie więc powództwa o rozwód w sytuacji kiedy współmałżonek pozostaje w ciężkiej chorobie z całą pewnością sprzeciwia się zasadom współżycia społecznego i może wiązać się z oddaleniem powództwa o rozwód.

         W wyroku z dnia 25 maja 1998 r. I CKN 704/97 Sąd Najwyższy orzekł, iż treść art. 56 § 2 k.r.o. pozwala istotnie stwierdzić, iż orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne, jeżeli mimo braku sprzeczności jego orzeczenia z dobrem wspólnych małoletnich dzieci orzeczenie rozwodu byłoby z innych przyczyn sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Takim przypadkiem istotnie może być sytuacja, gdy jedno z małżonków jest nieuleczalnie chore, wymaga opieki materialnej i moralnej współmałżonka, zaś rozwód stanowiłby dla niego rażącą krzywdę.

          Jednak zaznaczyć należy, iż nie we wszystkich przypadkach choroba małżonka wywołuje sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 maja 1998 r. I CKN 704/97 orzekł, iż „nie sposób uznać aby orzeczeniu rozwodu stały na przeszkodzie zasady współżycia społecznego w sytuacji gdy choroba małżonka została przez niego zawiniona np. wskutek uzależnienia lub lekkomyślnego zachowania”.

          Dopuszczalność rozwodu w sytuacji choroby małżonka jest więc oczywiście uzależniona od konkretnego stanu faktycznego danej sprawy rozwodowej, w której rolą sądu jest zbadanie czy istnieje przedmiotowa negatywna przesłanka rozwodowa.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *

four × four =